Immanuel Kant “Ahlaki bir eylem nedir?” sorusuyla ilgileniyordu. Kant’ın bu soruya verdiği cevap ’’ödev ahlakı’’ adıyla felsefede çok büyük bir yere sahiptir. Bir davranış yapılmadan önce o davranışın yapılış amacı (niyeti) önemlidir. Buradaki niyet sadece ödeve uygun olarak, amacı kendisi için olan salt iyiyi (niyeti) gerçekleştirmektir. Salt iyi, akla ve yasaya uygun olandır. Kant’ın bu düşüncesine ödev ahlakı (iyi niyet ahlakı) denir.
* * *
Kant’ın ödev ahlakı anlayışına göre evrensel ahlak yasası mümkündür. Fakat böyle bir yasa doğa yasası gibi olanı değil, olması gerekeni içeren bir yapıda olmasıyla mümkündür.
* * *
Bu yasa bizim içimizde var olan iradeyle gerçekleşir. Bu, otonomidir. Otonomi “yasası kendi içinde olmak”tır ki bununla birlikte özgürlük ortaya çıkar. Yani insan kendi ahlak yasasını kendi belirler. Bu, ahlaki eylemin temel şartıdır. Bu ahlak yasasına uymak zorunluluk değil, bir ödevdir.
* * *
Ödev; yapmayı, yerine getirmeyi kendi isteğimizle üstlendiğimiz, sorumluluğunu üzerimize aldığımız bir buyruktur. Bu buyruk insanı dışarıdan koşullayan koşullu buyruk değildir. Bu buyruk, bizim kendimize koyduğumuz bir buyruk anlamında koşulsuz buyruk tur. Yani ödev insana başkası tarafından değil, bizzat kendisi tarafından, kendi vicdanı tarafından verilir. İnsan kendi ödevini kendisi oluşturur.
* * *
Gördüğünüz üzere insan olma yolunda ki önemli adımlardan biri olan ahlak üstüne, değim yerinde ise ünü ile ülkelerin işleyişini, sistemini kuran filozoflar çok düşünmüş ve gerçek ahlakın ne olması konusunda çok sağlam çıkarımlara dayalı sonuçlar elde etmişlerdir.
* * *
Bu gün Kant’ın ahlak çalışmasını size aktardım, peki özünde Kant ne dedi? Olabildiğine basitleştirmek gerekirse sizi görecek, gözetleyecek, denetleyecek birileri olmasa dahi doğru olanı yapmanın gereğini ödevleştirdi Kant, daha basit bir dile anlatmak gerekirse, kırmızı ışıkta durman gereklidir, bu kural halidir. Ancak etrafta sizin o ışıkta durup durmadığınızı kontrol edecek biri yoksa, sizin o vakitten sonra yapacağınız eylem ahlakınızı belirler.
* * *
Bakıldığında ahlak çok kişiye özel görünsede, toplumsal ahlakı da oluşturur. Evet bu yazı okunduktan sonra, bizi yönetenlere değil temsil ettikleri halklar olarak kendimize sormalıyız. Ahlaki ödevlerimizi yapıyor muyuz?…
Behiç Anibal…
* * *
Kant’ın ödev ahlakı anlayışına göre evrensel ahlak yasası mümkündür. Fakat böyle bir yasa doğa yasası gibi olanı değil, olması gerekeni içeren bir yapıda olmasıyla mümkündür.
* * *
Bu yasa bizim içimizde var olan iradeyle gerçekleşir. Bu, otonomidir. Otonomi “yasası kendi içinde olmak”tır ki bununla birlikte özgürlük ortaya çıkar. Yani insan kendi ahlak yasasını kendi belirler. Bu, ahlaki eylemin temel şartıdır. Bu ahlak yasasına uymak zorunluluk değil, bir ödevdir.
* * *
Ödev; yapmayı, yerine getirmeyi kendi isteğimizle üstlendiğimiz, sorumluluğunu üzerimize aldığımız bir buyruktur. Bu buyruk insanı dışarıdan koşullayan koşullu buyruk değildir. Bu buyruk, bizim kendimize koyduğumuz bir buyruk anlamında koşulsuz buyruk tur. Yani ödev insana başkası tarafından değil, bizzat kendisi tarafından, kendi vicdanı tarafından verilir. İnsan kendi ödevini kendisi oluşturur.
* * *
Gördüğünüz üzere insan olma yolunda ki önemli adımlardan biri olan ahlak üstüne, değim yerinde ise ünü ile ülkelerin işleyişini, sistemini kuran filozoflar çok düşünmüş ve gerçek ahlakın ne olması konusunda çok sağlam çıkarımlara dayalı sonuçlar elde etmişlerdir.
* * *
Bu gün Kant’ın ahlak çalışmasını size aktardım, peki özünde Kant ne dedi? Olabildiğine basitleştirmek gerekirse sizi görecek, gözetleyecek, denetleyecek birileri olmasa dahi doğru olanı yapmanın gereğini ödevleştirdi Kant, daha basit bir dile anlatmak gerekirse, kırmızı ışıkta durman gereklidir, bu kural halidir. Ancak etrafta sizin o ışıkta durup durmadığınızı kontrol edecek biri yoksa, sizin o vakitten sonra yapacağınız eylem ahlakınızı belirler.
* * *
Bakıldığında ahlak çok kişiye özel görünsede, toplumsal ahlakı da oluşturur. Evet bu yazı okunduktan sonra, bizi yönetenlere değil temsil ettikleri halklar olarak kendimize sormalıyız. Ahlaki ödevlerimizi yapıyor muyuz?…
Behiç Anibal…
