T. C Lefkoşa Büyükelçiliği Yardım Heyeti Başkanlığı’nın hazırladığı ‘KKTC Ekonomi Durum Raporu-2012’de, KKTC Devleti’nin borçlarının irdelendiği “Borçlanma” başlıklı bölümde, devletin bankalardan kredi alarak bütçe açıklarının finansmanında kullanmasının sonuçları ele alınıyor.

Rapor’da şu ifadelere yer veriliyor: “KKTC’de merkezi yönetim, belediyeler ve KİT’ler borçlanmayı mevcut bütçe açıklarının finansmanını sağlamak için bir araç olarak görmektedir. 2011 yılına kadar etkin bir borç yönetiminin olmaması nedeniyle borçlanmalar, mali projeksiyondan yoksun, ihaleye çıkılmaksızın ve kredi sağlayıcılarla ikili görüşme suretiyle gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen bu borçlanmalara ilişkin faizler genellikle ödenmemiş, borca eklenmiş ve böylece borç stoku sürdürülemez şekilde yükselmiştir. Kamu kesiminin kredi piyasasındaki bu uygulamaları, özel sektöre kullanılacak kredi bırakmadığı gibi faiz oranlarının yapay şekilde yükselmesine neden olmuş, bu da özel sektörün krediye ulaşmasını zorlaştırmıştır. Yüksek seyreden faiz oranlarından kredi veren kamu kurumları da kârlarını yapay bir şekilde yükseltmiş ve çalışanlarına ve katılımcılarına yüksek düzeyde gelir dağıtımında bulunmuşlardır.”

İlgili bölümdeki Tablo 11’e bakıldığında, 2008’den bu yana KKTC Devleti’nin başta Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası olmak üzere, İhtiyat Sandığı’na ve Kıbrıs Vakıflar Bankası’na artarak borçlandığı görülüyor. Tablo 10’da ise, 2008-2012 arasında TL cinsi devlet borcunun 920.3 milyon TL’den 1 milyar 414,9 milyon TL’ye; Dolar cinsi devlet borçlarının ise 2 milyar 487,2 milyon Dolar’dan 3 milyar 301,4 milyon Dolar’a çıktığını görüyoruz. Toplam TL cinsi kamu borç stoku ise 2008’de 2 milyar 23,7 milyon TL iken 2012’de 3 milyar 338 milyon TL’ye; Dolar cinsi kamu borç stoku ise 2008’de 2 milyar 650,8 milyon Dolar’dan 2012’de 3 milyar 547,7 milyon Dolar’a çıkıyor.






Aynı şekilde devletin gider bütçelerinde en büyük iki kalemi oluşturan % 47’si emekli maaşları, emekli ikramiyeleri ve diğer maaş benzeri ödemelere, % 21’i SSK‘ya ayrılan cari transferler ve personele ayrılan bütçe de düzenli olarak artıyor. 2007’de cari transferler 679,8 milyon TL iken 2012’de bu rakam 1 milyar 144,7 milyon TL’ye fırlıyor. Keza devlet personeli maaşları da 2007’de 730,2 milyon TL iken 2012’de 973,7 milyon TL’ye çıkıyor.

Rapor’da merkezi yönetimin borçlarının faizini ödemesini sağlamak amacıyla bütçeye ödenek konulduğu ve borçlanmaya sınırlama getirildiği belirtiliyor. T.C yardımlarının bütçe açıklarının kapanmasına ayrılan tutarının düşürülerek, yardımların yatırım ve reel sektöre kaydırılmasının hedeflendiği ayrıca ifade ediliyor.

Öte yandan KKTC Ekonomi Durum Raporu-2012’de, ‘2007-2009 döneminde uygulanan Ekonomik Program, hükümetin isteksizliği nedeniyle başarısız olmuş, bu nedenle KKTC mali disiplinden sapmıştır. Bu durum KKTC’yi Türkiye’nin yardımlarına daha fazla muhtaç hale getirmiş ve 2009 yılında yardımların tutarı 928 milyon TL seviyesine çıkmıştır” vurgusu yapılıyor.

****

Seçimde en yüksek oyu alan CTP-BG’nin ve olası koalisyon ortaklarının, devletin, borçlarını ve borç faizlerini ödeme alışkanlığı kazanması için uygulamada adım atması en büyük reformlardan biri olacaktır. Kamu ve borçları Kıbrıs Türk özel sektörünün gelişmesi önünde küçümsenmeyecek, ciddi bir engel yarattığına göre herkesin durumun vahametini kabul etmesi geleceğimiz yararınadır. Zira devlet batırılırken KKTC özel sektörü de batırılıyor. Devleti yönetenlerin sorumsuzca yarattığı devlet borçlarına sınırlama getirilmeyecekse özel sektörün gitgide küçüldüğü daha bağımlı ve yoksul bir ülkede yaşayacağımız son derece açık…