Türkçede adil dönüşüm” İngilizcede “just transition” kavramına karşılık gelir.
Bu kavram, dar anlamda karbonsuzlaştırma sürecinde işini kaybedenlere kabul edilebilir iş, erken emeklilik, tazminat ve yeni meslek edindirme kursu fırsatı verilmesidir.
Buna göre adil geçiş, iklim değişikliğini kararlı bir düzeyde tutabilmek için çevre bakımından sürdürülebilir bir ekonomiye ve sürdürülebilir bir istihdam düzenine geçiş anlamında kullanılır.
Sürdürülebilir kalkınma stratejisinden türeyen bu kelime yoksulluğun giderilmesi, enerji üretiminin yerelleşmesi, toplumsal ilişkilerde hakkaniyet, hakçalık, kimsenin arkada bırakılmaması, ırk ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin azaltılması, toplumsal bölüşüm adaleti talebi üzerinde durur.
Adil dönüşüm kavramı İkinci Dünya Savaşı sonunda ekonomilerin savaş ekonomisi olmaktan çıkması ve buna bağlı oluşacak istihdam kaybı tartışmaları ve barış aktivistlerinin ekolojik, iş talepleri ile başladı.
1970’lerde “Bombayı yasaklayın” nükleer silahsızlanma kampanyası savunucularından ve Petrol, Kimya ve Atom İşçileri Sendikası liderlerinden Tony Mazzochi, silahsızlanma talebinin istihdam üzerindeki etkili olabileceğini değerlendirerek barışçıl bir dünyada, temiz işler için işçilere eğitim ve destek verilmesini savundu.
1992’deki Rio İklim Zirvesi’nin ardından, fosil yakıtların iklim değişikliğine yol açtığının teyit edildi.
Mazzocchi’nin mesleki eğitim fikri, enerji dönüşümünde işçileri destekleyecek “süperfon” fikrine evrildi ve çevre hareketi, süperfon (superfund for workers) fikrini “adil dönüşüm” (just transition) olarak güncellendi.
Çevre örgütleri ve işçi sendikalarının çalışmaları ile adil dönüşüm, “iş gücünün adil geçişi” ve “onurlu ve kaliteli istihdamın yaratılması” sözleri ile Paris Anlaşması’nda da yer buldu.
Yıllar içinde ekoloji ve emek hareketlerinin çabaları ile önemli bir gündem maddesi olan adil dönüşüm bugün dünyanın pek çok noktasında çeşitli paydaşlar tarafından desteklensede bunun bu şekilde olmayacağını işçilerin işsiz kalacağını savunanlarda var.
Rosemberg, Paris Zirvesi ve iklim değişikliği çerçevesinde, “bu dönüşümün insanlığın gezegende yaşamaya devam edebilmesi için gerekli olduğunu” belirtiyor.
Zira ITUC’un(Uluslararası Sendikalar Federasyonu) bu konudaki sloganı “Ölü bir gezegende iş yoktur” da bunu anlatıyor.
ITUC, kâr amaçlı ya da özel sektör talepleri doğrultusunda değil, işçilerin daha fazla sömürülmesini engellemek için böyle bir girişimin gerekli olduğunu söylüyor.
Aslında Çevresel kalkınma ve ekonomik boyutun yanında yeni işler, kapananlara göre 60 milyon net artış sunuyor.
Ya da tek bir ülkeden örnek vermek gerekirse, Hindistan’da hükümetin 2022 güneş enerjisi hedeflerinin gerçekleşmesi için proje planlama, üretim, kurulum, uygulama alanlarında sadece 10 yıl içinde 1 milyon yeni iş imkanı oluşacak.
Dolayısıyla bu dönüşüm mecburi olduğu kadar mantıklı ve makul da.
Adil Geçişin neden gerekli olduğunu daha iyi anlamak için sömürü ve bunun tetiklediği gelir dağılımı adaletsizliği üzerinde durulmalı tabii.
Çünkü bugün Dünyada en zengin 62 kişi tam 3,6 milyar kişiyle aynı servete sahip. Ve bu uçurum her geçen yıl daha da artıyor.
2010’da bu orana, en zengin 388 kişinin serveti dahil edilince ulaşılıyordu.
Bugün özellikle başta sendikalar olmak üzere özel sektörün temsilcileri tarafındanda bu değişim gerçekleşirken çalışan işçi sınıfını korumanın en önemli önceliklerden biri olması gerektiği yüksek tondan seslendiriliyor.
Küresel bir sorun olan çevre nihayetinde küresel çözümler beklemektedir.Her ne kadar tanınmamış bir ülke olsakta biz KKTC ‘de buna dahiliz.
Bu çözümünde gerçekleşmesi aşamasında uluslararası iklim değişikliği anlaşmalarında haklarının korunmasına ihtiyaç duyan 210 milyon işçinin bunun en önemli halkası olduğuda açık.
Geçişin adil olmasının ilk koşulu işçilere söz hakkı verilmesi ve geleceklerini güvence altına alınmasıdır.
İşçilerin fikrini ve desteğini almayan bir geçiş süreci çok önemli bir paydaşını kaybedecek bu iklim değişikliği ile mücadelede büyük kayıplar yaşanmasına neden olacaktır.Dünyamızın yaşanılabilir bir Gezegen olarak kalması için bu gerekli.
