ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ SÜRECİ

Temiz Toplum Derneği üyelerinden Avukat Serkan Mesutoğlu Anayasa sürecini değerlendirdi. mesutoğlu'nun analizi şöyle:
"Anayasa değişikliği sürecinin halkoylamasından önceki son safhası yapılan Meclis

oylamasıyla tamamlandı. Her ne kadar basın Meclis’teki partilerin uzlaşıyla komiteden çıkan

önerileri “kısmen” kabul etmesini “tarihi bir başarı” olarak sunsa da, aslında bu yaklaşım

uzlaşı eksikliği nedeniyle değişiklik sürecinin kötü bir şekilde yönetildiği gerçeğinin hasır

altı edilmesine neden olmaktadır. Dikkat edilirse uzlaşıyı yapan partilerden ana muhalefet

partisi, Anayasa Komitesi’nde yer almayarak kabul ettiği önerilerin şekillenmesinde hiç bir

rol oynamamıştır. Komite’de yer alan ve önerilerin oybirliği ile Meclis gündemine gelmesini

sağlayan iki parti ise, değişiklik önerileri onaylanmak üzere Meclis’e geldiğinde nisabı

sağlamayarak Komite içerisinde gerçekten kollektif bir çalışma olmadığının işaretlerini

vermişlerdir. Eğer uzlaşıdan bahsedeceksek, o zaman bu uzlaşının neden bir partinin diğer

partileri ikna etme çabası şeklinde geliştiği sorgulanmalıdır. Herhangi bir partinin herhangi

başka bir partiyi belirli bir metin üzerinde ikna etme çabası aslında o metnin müşterek ve

uzlaşı içerisinde gerçekleşen bir çalışmanın ürünü olmadığının göstergesidir.

Son bir hafta boyunca anayasa değişikliğinin aceleye getirildiği yönünde muhalefet yapan

partiler aslında ciddi bir noktaya dikkat çekmekteydi. Ancak unutulmamalıdır ki, eleştirinin

haklılığı eleştirinin kimin tarafından yapıldığı ile de alakalıdır. Keza, değişikliğin aceleye

getirildiği yönünde muhalefet yapan UBP’nin süreç boyunca hiç bir ses çıkarmayarak bu

duruşuyla sürecin gelişmesine onay vermesi; içerik ve zamanlama konusunda endişeleri

olduğunu söyleyen DP’nin ise Komite’de önerilerin berlienmesinde rıza göstererek rol

oynamaları yaptıkları muhalefetin altı boş, itibar edilemez ve mevsimi geçmiş olmasına

neden olmuştur. Anayasa değişikliğinin dar bir zaman içerisinde yapılmaya çabalandığı

eleştirisi yanında, kimse dillendirmese de, anayasa değişikliği önerileri halkın mevcut

anayasa üzerindeki fikirleri alınmadan ve farklı görüşler arasında yeterli tartışma ortamı

yaratılmadan; önerilerin “yukarıdan” belirlenerek halktan “onay” talep edildiği bir yöntemle

hazırlanmıştır. Anayasa değişikliği sürecindeki yaşanan kargaşa ve tutarsızlıkların en önemli

nedeni ise, Meclis içerisindeki partilerin başından beri süreci müşterek yürütmek yönünde bir

iradeye sahip olmamaları ve sürecin sonunda gösterildiği iddia edilen uzlaşının önerilerinin

belirlenme safhasında gösterilmemesinden kaynaklanmaktadır. Aslında Meclis’teki

partilerin uzlaştıkları tek bir nokta vardı; o da halkın sürece etkili bir şekilde dahil olmasını

sağlayacak ortamı yaratmamaktır.

Anayasa değişikliği süreçleri halkın hangi ihtiyaçlarının anayasayı değiştirmeye neden

olduğunu ve böylece sorunların anayasadan mı yoksa uygulamadan mı olduğunu tartışmasına

fırsat yarattığı için önemlidir.1 Tabii ki bu fırsat ancak halkın dahil olduğu süreçlerde

1 İbrahim Kaboğlu, Hangi Anayasa?-2012, S. 228.

doğabilecektir. Halkın dahil olduğu süreçlerde değişiklik önerilerinin belirlenmesinde etkisi

olurken; halktan kopuk bir şekilde devam eden süreçlerde öneriler yukarıdan belirlendikten

sonra halka önerilerin ne olduğu hakkında izahatler yapılır. Bizde de sürecin aynı şekilde

geliştiğini iddia etmek yanlış olmayacaktır. Bizdeki değişiklik sürecinde, partiler anayasada

nelerin değişmesi gerektiğine dair sahip oldukları kanaatlar üzerinden önerileri geliştirmiş

ve sivil toplum örgütleri ile medya yoluyla halka, ancak öneriler belirlendikten sonra,

bilgilendirme görüntüsü altında bir nevi “onaylama makamını ikna etme amaçlı” olarak

gidilmiştir. Bu noktada eleştiriyi sadece Meclis içerisindeki partilere yapmak ta doğru

olmayacaktır; zira katılım aktif bir eylemdir ve önerilerin belirlenme sürecinde halkın katılım

gösterdiğini söylemek pek mümkün görünmüyor. Burada, Hukukun Üstünlüğü Hareketi,

Toparlanıyoruz Hareketi ve YKP’ ye ayrıca değinmek lazım çünkü sadece bu oluşumlar

“önerilerin belirlenmesi safhasından önce” düşüncelerini ve taleplerini ifade ederek sürece

zamanında katılım gösterme bilincine sahip olduklarını göstermişlerdir. Diğer taraftan

sendikalar, dernekler, meslek odalar ve özellikle hukukçu yığınlarının temsil edildiği

Mahalli Barolar ve Barolar Birliği’nin süreç içerisinde hareketsiz kaldıkları bilinmektedir.

Anayasa değişikliği niyetinin hükümet programında açıklanmasından komitenin önerilerini

hazırlamasına kadar geçen 8 aylık süre düşünüldüğünde sivil toplum örgütlerinin katılım

konusunda yaya kaldığı; yani halkın önerilerin berlilenmesinde oldukça edilgen bir

tutum sergilediğini söylemek lazımdır. Böyle bir ortamda sazı eline alanın istediği türküyü

çalmasına göz göre göre rıza gösterildiği unutulmamalıdır. Dolayısıyla bazı çevrelerin

arzu ettikleri değişikliklerin anayasa önerileri içerisinde olmaması nedeniyle eleştiride

bulunmaları, önerilerde yer alınması arzu edilen konular hakkında zamanında ve yeterli

mücadele gösterilmediği için kendiliğinden “eksik” bir duruş olacaktır. Sanıyorum burada

toplum olarak katılımcı olmaktan ne anladığımızı tekrar bir gözden geçirip; katılımcılığın

seçimden seçime kurulan sandıklara gidip oy vermek olmadığını ve karar alma süreçlerine

doğru bir zamanlama ile dahil olunmasını ifade ettiğini hatırlamalıyız.

Anayasa değişikliği süreçleri halkın sorunlarının anayasadan mı yoksa uygulamadan mı

kaynaklandığını anlamak için önemli olmakla birlikte yine de sorunlara çözüm üreten

bir anayasanın yapımı için nihai belirleyici değildir. Kulağa biraz avuntu gibi gelse de

gerçek budur. Her ne kadar süreç kötü yönetilmiş olsa da önümüzde emek sarfedilerek

hazırlanmış bir öneriler metni vardır. Üstelik bu metin içerisindeki önerilerin “daha

çağdaş ve daha insan ögesinin ön planda olduğu bir Anayasaya sahip olma” iddiasıyla

hazırlandığı dile getirilmektedir. Dolayısıyla, bu noktadan sonra odaklanılması gereken

konu halkoylamasında oylanacak olan bu önerilerin içeriği ve önerilerin halk tarafından kabul

görmesi halinde nasıl bir uygulama yaratılacağı olmalıdır. Anayasa değişikliği konusunda

üzerine “tarihi bir başarı” gibi olması gerekenden büyük anlamlar yüklenen Meclis içi

uzlaşının rehavetine kapılıp oylayacağımız değişiklik önerilerinin içeriğini ve hayat bulmaları

halinde nasıl uygulanacaklarını sorgulamamak hatalar zincirine bir zincir daha eklemek

olacaktır. Hayal kırıklığı yaşamak istemiyorsak en azından bu safhada farkındalığımızı

yüksek tutmak zorundayız..."

Av. Serkan MESUTOĞLU