DNA Laboratuvarı Sorumlusu Eldem Albayrak sosyal medya hesabından koronavirüs süreciyle ilgili ortaya atılan iddialara yanıt verdi. Albayrak paylaşımında; Şimdi konuşma zamanı! Bu yazıyı Lefkoşa DNA Laboratuvar’ı sorumlusu olarak ve tüm ekip arkadaşlarım adına yazıyorum. Çünkü bu ülkede yaşayan herkesin, artık bazı şeylerin DOĞRUSUNU bilmeye hakkı olduğunu düşünüyorum. Ekip olarak, halkımızın, yani sizlerin sağlığı icin Covid-19 PCR testlerini yapmaya o kadar bir gömülmüşüz ki, bu süreçte bırakın haber takip etmeyi doğru düzgün uyku dahi uyumaya bile fırsatımız olmadı. Ama artık, bazı haddini aşmış saldırı ve sözde “iddialara” cevap vermenin zamanı geldiğini düşünüyoruz. Bilinmesini isteriz ki; yazıyı kaleme alma amacımız, sadece halkın doğru bilgi edinmesine katkı sağlamaktır, kişisel çıkarları ve siyasi hesapları uğruna ucuz yöntemler kullanarak bize saldıranları kaale alarak onlara bir cevap vermek değildir. Biz onlar ve sevdikleri dahil herkesin sağlığı için Covid-19’la boğuşurken, gerçek bilgiye ulaşma ihtiyacı dahi hissetmeyenler, yıkıcı tenkitleri ile hem motivasyon bozdular hem de zaten her gün Covid-19 endişesi yaşayan halkımızı daha da endişe ve güvensizliğe sürüklemek adına ellerinden geleni yapmaya devam ettiler Öncelikle; Haftanın 7 günü hemen hemen günün 18 saati çalışarak, ve insan performansının sınırlarını zorlayarak çalışan laboratuvar ekibimiz, canla başla çalışan doktorlarımız, hemşirelerimiz, rapid testleri yapan arkadaşlarımız,temas ekibi ve zamanında ve doğru kararları alan yöneticilerimiz sayesinde, bugün, en azından şu ana kadar bu süreci en az hasarla atlatmayı başardık. Bu başarı tesadüf değildir! Bilgi, emek, donanım, doğru cihaz, kaliteli kit seçimi ve adanmışlığın sonucudur! Biz bu süreç içerisinde; binlerce PCR testi yapmanın yanında, çıkan uluslararası yayınları da takip ederek ve bilim dünyasına adını kazımış yurtdışındaki hocalarımızla gerekli istişarelerde bulunarak süreci ve gelişmeleri yakından takip ettik. Yine biz bu süreçte, gerek bakanlığımızın gerekse ülkemiz bilim insanları ve bilim kurullarının ortaya koyduğu görüşleri, sahip olduğumuz olanaklar çerçevesinde değerlendirerek, en doğru adımları atmaya gayret ettik. Bu mücadelenin en aktif parçası olan bizler bu süreç içinde elimizden gelen herşeyi yaptık, sadece REKLAM yapmadık. Televizyon televizyon gezmedik, gazete gazete manşet olmadık. Herkes adımızı duydu ama yüzümüzü görmedi, göremedi. Çünkü günlerce laboratuvarda yattık. Bilime hayatlarını adamış bizler, sadece işimize ve sonuçlara odaklanan gerçek bir ekip olduk. Konuşan değil ÜRETEN taraf olduk! Ama ne yazık ki biz sustukça bazı kalemler, bazı siyasi odaklar, bazı emek düşmanları, sadece kişisel çıkarları uğruna ölçüyü kaçırdı! Bu süreçte toplumun büyük kesimleri tarafından takdir edilsek de bana göre kaynağı ve amacı belli bazı kişiler, yalan yanlış haber ve iddialarla algı operasyonu yapmaya devam ettiler. İfade ettiğimiz gibi, biz konuşmayı değil, halkımız ve ülkemiz icin ÜRETMEYİ seçtik. Böyle de yapmaya devam edeceğiz. Ama artık kamuoyunu bilinçli şekilde yanlış yönlendiren bu kesime DUR deme ve sizlerle GERÇEKLERİ paylaşmanın zamanının geldiğini düşünüyoruz. İşte o iddialara cevaplarımız ; 1. Cihazlarımız eski ve doğru sonuç vermiyor mu? Cihazlarımızın eski olduğu söylemi kesinlikle doğrularla bağdaşmamaktadır. COVID-19 Mücadelesinde kullanılan tüm cihazlarımız yenidir ve dünyanın en iyi sonuç veren hem kitlerini hem de aletlerini kullanmaktayız. 2. Kitlerimiz pahalı mı? Sahip olduğumuz ekipmanlarla kullanılan kitlerimiz, kalitesi dünyaca onaylanmış testlerdir. Evet ucuz ve hatalı sonuçlar vererek toplum sağlığını riske atacak ucuz ve kalitesiz kit kullanmıyoruz. Kimsenin başına gelmesin ama diyelim ki çocuğunuz için çok önemli bir test yaptıracaksınız. Test sonucunun doğruluğu çok kritik. Ölümle yaşam arasındaki ince çizgide siz hangi kit ve yöntemi tercih edersiniz? Laboratuvarımızda, cihazlarımıza uygun ve dünyaca kabul edilmiş, Dünya Sağlık Örgütü’ nün sayfasında önerdiği 4 kitten biri olan, FDA tarafından ayrı onay almış, avrupa standardlarında CE İVD belgesi almış EN İYİ ve EN GÜVENLİ kitleri kullanmaktayız. Takdir edersiniz ki, her PCR kiti ayni kalitede değildir. Bizim kullanmayı seçtigimiz kitler, cok az bir virus miktarini dahi kaçirmadan yakalayabilen alt saptama limitleri çok düşük ve bizi en doğru sonuca en güvenli şekilde götürecek kitlerdir. Bazılarının dillendirdiği gibi “daha ucuz kitler kullanılsın” yaklaşımı ile UCUZA kaçarsak, toplum olarak bedelini de PAHALI ödemeye hazır olmalıyız. Kaldı ki bu kadar senelik mesleki ve genetik tecrübemle size şunu da net şekilde söyleyebilirim ki ; ucuz kitlerde yapılan tekrar sayılarını göz önünde bulundurduğumuzda, günün sonunda çok farklı bir maliyetle karşılaşacağımızı da düşünmüyorum. 3. Güvenli ve iyi bir marka ile çalışmak suç mu? Bu laboratuvar yeni kurulmadı, 2010 senesinden beri başarıyla kurulup devam ettirilmiş sistemi ile sapasağlam ayakta. Virüslerden ve diğer örneklerden nükleik asit izolasyonunu son 3 senedir yaptığımız gibi OTOMASYON sistemlerle yapıyoruz. Buradaki amaç da çevreyi yani sizleri ve bizi bulaştan korumaktadır. Manuel izolasyon bulaştırma riski yüksek olan ve ortaya çıkan ürününün saflığını düşüren bir yöntemdir. Ayrıca çalışılabilecek örnek sayısını da kısıtlamaktadır. Şu anda tüm dünya baştan sona tüm işlemleri otomatize etmek için çalışmaktadır, Böylece hem daha güvenli hem de daha hızlı sonuç verilebilecek yapılara sahip olmak istiyorlar. Sürekli örnek olarak verilen İzlanda örneğinde, manuel yöntemlerle değil, otomasyonla o kadar test yapabilmek mümkün olmuştur! Elimizdeki mevcut sistemi tanıyoruz biliyoruz ve güveniyoruz. Çok merak ediyorum. Ne yapacaktık? Covid-19 geldiğinde sil baştan yeni lab mı kuracaktık? Farklı sistemler getirip milyon dolarlar harcayıp, aynı zamanda da optimizasyonla kaybedecek vakit mi vardı? Tek yaptığımız, elimizdeki mevcut sistemle ve ona uyumlu olabilecek kitlerle devam ettik. Kaldı ki Moleküler Biyoloji alanında Qiagenin kalitesi tartışılamaz bile. Dünyada, şu anda bizdeki bu sistemi kurmaya çalışan fakat pandemi dolayısı ile stok sıkıntısından kuramayan kaç ülke var biliyor musunuz? Ama bazıları hala “ihaleden para yediler” gibi saçma sapan suçlamalara devem ediyorlar. Varsa getirin, hepimiz görelim. Ama yok. Zaten kanıt sunacağınız da yok. Dedim ya maksat laf olsun, reklam olsun, kişisel çıkarlar konuşsun. Lütfen siyasetle uzaktan yakından alakası olmayan bizleri kişisel çıkar ve siyasi oyunlarınıza alet etmeyin 4. Bu ekip, bu test ve çalısmaları yapmaya bilgi olarak yeterli mi? Bir bu eksikti bu da oldu. Testleri yapma yetkinliğimiz de sorgulandı. Moleküler testlerde, tüm KKTC’de yerinde çalışan (on site) en geniş parametere ve en cok test sayısına sahip genetik laboratuvarı biziz. O yüzden burada fiilen çalışıp tabiri caizse “işin tozunu yutmuş” uzmanlar olarak da gerek eğitimimiz, gerek bilgimiz, gerek tecrübe ve becerilerimiz yabana atılamaz. Bu arada yeri gelmişken, her işte olduğu gibi bu işte de tek başına teorik bilgi yeterli değildir! Teorik bilgi üzerine, mutlaka iş deneyiminiz ve sorunları fark etme ve çözebilme (troubleshooting) yetkinliğiniz olması gerekir. Maalesef bazı eğitimli insanların, bir konuda uzman olmanın, her konuda uzman olmak olmadığını henüz farkedemediklerine üzüntüyle şahit olduk. Evet bu konuda uzmanız. Sorgulanması gerekenler uzmanlığımızı sorgulayanların ta kendisidir. 5. DNA laboratuvarında sadece 2 kişi mi çalışıyor? Evet 2 kişi ile başladık. İlk 2 hafta gece gündüz hastanede yattık. Gecede 2 saat uyuduk. Ama bu süreçte Lefkoşa Genetik Laboratuvarı olarak güçlü bir ekip olmamız için bizi yalnız bırakmayan emekleri ödenmez ekip arkadaşlarımız da aramıza katıldı. Onlar olmasaydı yetişemezdik ve bu denli başarılı olmazdık. Olası sürecin geri kalanında da devam edebilmek için onlara ayni şekilde ihtiyacımız var. Bizimle beraber bu mücadeleye katılan, sağlıklarını riske atarak canla başla çalışan her biri alanında uzman ve Kıbrıs’ta kendi alanlarında çalışkanlık, bilgi donanımı ve dürüstlüğü ile bilinen takım arkadaşları edindik. Yıllarca bu teknikleri kullanmış bireyler, Oxford gibi üniversitelerden mezun olup Roche gibi şirketlerde yurt dışında ve yurt içinde edindikleri deneyimlerini bilgilerini ve emeklerini bu işe kanalize ettiler. Buradan, Hem akademik hem de pratikte bilgi ve becerisi güçlü olan, DAÜ Fen ve Edebiyat Fakültesi , Biyolojik Bilimler Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ilgın Çağnan, yine aynı bölümden öğretim görevlisi birçok yurtdışı ve yurtiçinde çeşitli laboratuvarlarda görev yapmış müthiş bir teknik donanıma sahip Halin Bareke, Veteriner Dairesinde Avrupa standardlarında Moleküler tanı laboratuvarın’ın kurulum ve çalışmasında öncü olan Mikrobiyoloji Bölümü’nün sorumlusu Kıdemli Veteriner Hekim Mehmet Demirpençe, Devlet Laboratuvarında görev yapan ve çalışkanlığı ve zekasıyla tam bir takım oyuncusu olan Uzm. Biyolog Arda Günsel’e Ve tabiki laboratuvar’ımızın yıllardır en güçlü ayaklarından biri olan çalışma arkadaşım Moleküler Genetik Uzmanı Feriha Gündost’a bu süreçte herşeye rağmen , en yüksek standart da çalıştıkları ve ayakta kalabildikleri ve kalmaya devam ettikleri için kendi adıma çok teşekkür ederim.Ayrıca, ilk başta en zor dönemlerimizde yanımızda olan Veteriner Hekim Gözen Barboros’a da verdiği desteklerden dolayı teşekkür ederim. Gerçekler ve çalışmamızın sonuçları ortada! Ve güneş balçıkla sıvanamaz! Olası bir ikinci dalgaya hazırlanmak için bu süreçte öğrendiklerimiz, kendimize kattıklarımız, laboratuvarımızın altyapısını da güçlendirerek hazırlanmaya devam ediyoruz. Yapıcı her eleştriye ve iyi niyetle yapılan önerilere her zaman açığız. Son olarak; • Bu ülkeyi, bu ülkede yaşayan insanların sağlığını, bizleri ve laboratuvarımızı, kişisel çıkarlar ve ucuz siyasi hesaplar uğruna; ilk günden beri hedef alanlara; • Biz gece gündüz COVİD-19 mücadelesi verirken, televizyonlarda siyasi veya diğer nedenlerle ahkam kesenlere • Sosyal medyadan art niyetli paylaşım yapıp bizi kötü göstermeye çalışanlara • Teori ile laboratuvar tozu yutarak elde edilmiş deneyimi karıştıran emeğimizi hiçe sayanlara • Bu durumda bile reklam ve popülerlik peşinde koşanlara • Biz üretirken sadece KONUŞANLARA • Alengirli oyunlarla bu pazara girip devlete en adi test kitlerini satabilmek adına ortalıkta dolananlara, • Toplum sağlığını tehlikeye atma pahasına, bu krizi fırsata çevirip, suları bulandırarak bu işlerden nemalanmaya çalışanlara, • Medya gücünü kullanarak, ülkede canla başla çalışan ve emek veren herkesi kirletmeye çalışanlara Bu meydanı boş bırakmayacağız. Emeğimizin sömürülmesine ,motivasyonumuzun kemirilmesine izin vermeyeceğiz. Sevgili Kıbrıs Türk Halkı, içiniz rahat olsun, boş iddialar sizi etkilemesin, endişelendirmesin güveniniz sarsılmasın. Biz gerek uzmanlık gereksede donanım olarak her anlamda yeterli ve tecrübeliyiz ve bu ülke için çalışmaya devam edeceğiz. Bizim onurumuz da bu toplumun sağlığı da, ne onların dedikoduları kadar, ne onların yalanları kadar, ne iftiraları kadar, ne de önerdiği saçmalıklar kadar ucuz değildir. Onlar ucuz davranmaya devam edebilir ama bu ülkenin sorumluluk sahibi dürüst insanları, sorumluluklarının bilinci ile en iyi hizmeti hak eden bu topluma layık olmak için canla başla uğraşmaya devam edecekler. Önleminizi alın, güvende kalın, Sağlıkla kalın…’ dedi