Medyanın en temel işlevleri arasında “haber/bilgi” verme geliyor. Eğitim ve eğlendirme işlevleri ise haberden sonra karşımıza çıkıyor. Tüm bu işlevleri bir birinden ayırmak gerekiyor. Son yıllarda haberlerin daha fazla okunması veya izlenmesi adına eğlenceli bir şekilde sunulduğuna şahit oluyoruz. Bu noktada haberin özünü kaybetmek bir yana, genel olarak halkın medyaya karşı olan bakışında da bir değişiklik yaşanıyor. Haberlerin bu denli magazinleşmesi ve eğlence odaklı sunulması haliyle medyanın kamuoyu nezdinde güvenilirliğini etkiliyor.
Neyi, nasıl anlıyoruz?
“Doğru” haber vermek gazetecilerin en çok dikkat etmesi gereken konu olsa dahi, haberleri “doğru” okumak da en az o kadar önemli. Bir başka değişle, kitle iletişim araçlarından sizlere sunulan haberleri takip ettikten sonra neyi, nasıl anladığımıza dikkat etmeliyiz. Bu aslında hedef kitlenin ne kadar “medya okuryazarı” olduğu ile alakalı. Her haberin herkesi aynı düzeyde etkilemediğini biliyoruz. Aynı haberi okuyan bireyler kendilerine göre farklı anlamlar çıkarabilirler. Belki de bu anlamların birçoğu haberde bile bulunmuyor. Ancak bu noktada dikkat etmemiz gereken, bize sunulan haberlerin doğru olup olmadığını sorgulayabilmek. Medyaya yüksek derecede güvenen ve haberin doğruluğunu sorgulamayan bir kişi, haberlerden daha fazla etkileniyor ve kendine her duyduğunu doğru kabul eden bir pozisyon belirliyor.
“Mesleğime profesyonelce yaklaşıyorum...”
Türkiye’de geçtiğimiz aylarda tam da bahse konu olan noktada yaşanan bir örnek ile devam etmek istiyorum. Mizahi haberleriyle bilinen Zaytung internet sitesi şöyle bir başlıkla “haber!” yayınlıyor: “Ateist olduğu gerekçesiyle istifası istenen köy imamı, geri adım atmıyor: ‘Mesleğime profesyonelce yaklaşıyorum...’” Söz konusu site haberler üzerinden mizah yapmaya çalışan ve insanları eğlendiren bir bakış açısı ile yayınlarını sürdürüyor. Ancak bu detayı bilmeyen bireyler sitede yayımlanan ve doğru olmayan bu mizah haberlerini doğru zannediyor. Radikal gazetesinin haberine göre, ateist imam haberini ciddiye alan birçok kişi müftülüğü arayarak imamla ilgili şikâyette bulundu.
“Diyanet üzerinden mizah yapılamaz”
Konuyla ilgili benzer şikâyetler alan dini içerikli bir site diyanethaber.com.tr vatandaşları uyarmak için bir duyuru yayımladı. “Ne böyle bir imam var ne de böyle bir köy…” başlığı ile takipçilerini uyaran site yöneticileri açıklamasını şöyle bitiriyor: “Unutulmamalı ki din ve diyanet üzerinden mizah yapılamaz…” Bu örnekten de anlayabileceğimiz gibi işi sadece mizah olan ve bu amaç doğrultusunda haberler yayımlayan bir site, bireyler tarafından gerçek haber siteleri ile aynı kefeye konulabiliyor. Aslına bakılır ise, site sloganı ana sayfayı açtığınız andan itibaren karşınıza çıkıyor: “Dürüst, Tarafsız, Ahlaksız Haber”. Ayrıca, sitenin en altında yapılan bir açıklama da dikkat çekiyor: “Zaytung.com Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı’ndan bildirilmiştir: Sitede yer alan tüm yazılı ve görsel materyal, html kodlarına varıncaya kadar yalandır uydurmadır. Kemik yaşı 18’den küçük olanlar siteye bir arkadaşa bakıp hemen çıkmak için dahi giremezler. Son olarak bizi dava edip mahkemelerde süründürmezseniz gerçekten çok seviniriz. Saygılarımızla.”
İmam müftülüğe şikâyet edildi
Durum bu kadar açıkken vatandaşların tepkisini şöyle değerlendirebiliriz. Birincisi; haberi bir şekilde okuyanlar, habere inanıyor ve ateist imam konusunda müftülüğe şikâyette bulunup gereğini yapmasını istiyorlar. İkincisi; din konusu hassas bir konu olduğundan, bir sitenin bu konuyu mizah malzemesi yapması toplumda kabul görmüyor. Üçüncü olarak ise, haberi olduğu gibi doğru kabul edip, etrafıyla da paylaşan bir grup insan bulunuyor. Tabii ki imam haberinin insanlar tarafından bu kadar ilgi görmesinin bir sebebi de haberde kullanılan dilden kaynaklanıyor.
Haber dili profesyonelce kullanılıyor
İmam haberinin gerçek olup olmadığını anlayabilmek kullanılan haber dilinden ve iyi yazılmış bir haber metninden dolayı pek de kolay görünmüyor. Haberler profesyonel gazetecilerin kaleminden çıkmış gibi yazılıyor. Eğer birey haberi mizah sitesinde görür ise, o zaman gerçek olmadığı aklında belirebilir. Ancak bu tür haberler toplum içindeki fertleri yanıltabildiği gibi, bu haberi görüp de gerçek zannedebilecek gazeteciler de var. Böylece eğer bu haber bir gazetede sorgulanmadan, doğruluğu teyit ettirilmeden ve kişinin ve köyün gerçek olup olmadığına bakılmadan yayınlanır ise, sorun daha da büyüyebilir. Zira bireyler bir gazetenin güvenirliğini, internet sitesine göre daha üst düzeyde tutuyor.
Ülke gündemi takip ediliyor
Sitede kullanılan haber dilinin yanı sıra, dikkat çeken bir nokta ise; haberi hazırlayanların Türkiye gündemini yakından takip ediyor olmaları. Haberlerin uydurma olduğunu anlayabilmeniz için öncelikle gündemi bilmeniz gerekiyor. Site haber konularını ülkenin gerçek gündeminden ve yaşanmış olanlarından alıyor. Gerçek hikâyelerin üzerinde profesyonelce bir haber dili kullanarak değişlikler yapılıyor. Böylece insanları inandırmak daha kolay bir hal alıyor.
Uzman olmaya gerek yok
Özetle dikkat çekmeye çalıştığım nokta; özellikle sosyal ağlar üzerinden arkadaşlarımızın bizler ile paylaştıkları ve doğruluğundan emin olmadığımız bazı bilgiler bizi yanlış anlamlar üretmeye götürebilir. Söz konusu haber size bir arkadaşınız tarafından gönderilmiş olsa ve siz de sitenin mizah amaçlı bu haberleri yaptığını bilmeseniz, iyi yazılmış bu habere inanmamak elde değil. Yapmamız gereken iyi bir medya okuryazarı olabilmek için, birçok farklı kaynağı takip etmek, özellikle internette her okuduğumuzun doğru olamayacağını bilmek ve habere her zaman eleştirel bir göz ile bakarak bize sunulan bilgileri sorgulayabilmek. İyi bir medya okuryazarı olabilmek için uzman olmamıza gerek yok.
Zaytung’un mizah “haber”lerinden bazı örnekler:
• ATV Haber Müdürü: “Oha? Nasıl ya? Başbakan protesto edilebiliyor mu?”
• Ankara Büyükşehir Belediyesi ekipleri donma riskine karşı evsiz vatandaşları tuzladı.
• Dışişleri Bakanlığı, dün bağımsızlığını ilan eden bir ülkeyle diplomatik sorun yaşayarak yeni bir rekora imza attı.
• 1984 Yılbaşı'nın ilk bebeği Ferhat Canbey (29), basının ilgisizliğinden şikâyetçi.
• 4 saattir trafikte olan bir grup İstanbullu, karın tadını çıkaran çocuklara saldırdı .
• Şirince, dünyanın dört bir yanından gelen binlerce geri zekâlıyı ağırlamaya hazırlanıyor...
“ATEİST İMAM”: Zaytung mizah sitesi yaptığı uydurma haberleriyle birçok kişiyi eğlendirirken, bazı kesimleri de kızdırabiliyor
ALMANAĞI DAHİ VAR: Almanca “Zeitung” (gazete) kelimesinden yola çıkarak isimlendirilen site, üç yıl önce kuruldu. Sitenin kurucusu Hakan Bilginer’in derlediği almanak 2009-2011 yıllarında öne çıkan mizah haberlerini kapsıyor.
