KTTO, Başbakan Ersin Tatar’ın pazartesi akşamı açıkladığı Toplumsal Dayanışma İçin İkinci Ekonomik Tedbirler ve Destek Paketi ile ilgili değerlendirmede bulundu. Odadan yapılan yazılı açıklamada, paketin Oda ile istişare edilerek, öneriler paylaşılarak ve görüşler alınarak hazırlandığına dikkat çekildi, “ Önerilerimiz bu pakete tam olarak yansıtılmamış olmakla birlikte ortak çalışmadan memnuniyet duyduğumuzu ifade etmek istiyoruz. Bu anlayışın devam edeceğinin bir göstergesi saydığımız Ekonomik Kurul çalışmalarına aynı gönüllükle katılacak ve üçüncü pakette yer alacağı açıklanan turizm, yükseköğretim ve inşaat sektörlerine ilişkin önlemlerin saptanmasına katkı koymaya devam edeceğiz.” denildi. İSTİHDAM DESTEKLERİ Pakette istihdamın desteklenmesi için geliştirilen önlemlerin, işletmelerin yararına olacağı görüşüne yer verilen açıklamada, sosyal güvenlik primlerinin yüzde 75’inin devlet tarafından karşılanması, kapalı sektörlere maaş desteği verilmesi ve küçük işletmelere 4000 TL’lik katkı yapılmasının iş yerlerinin açık tutulmasını kolaylaştıracağı ifade edildi. Değerlendirmede, “Bu haliyle paketin istihdamın devamlılığını sağlamak bakımından bazı yeni olanaklar sunduğu görülmekle birlikte, 1,500 TL ücret desteğinin sektör ve kapalı /açık işletme ayırımı gözetilmeden yıl sonuna kadar verilmesine yönelik bir açılım içermemesini önemli bir eksiklik olarak değerlendiriyoruz.” görüşüne yer verildi. KREDİ PAKETLERİ Açıklamada, Toplumsal Dayanışma İçin İkinci Ekonomik Tedbirler ve Destek Paketi kapsamında yer alan ve kredi kullanılmasını kolaylaştıran önlemlerin de yararlı sonuçlar verebileceğine değinilerek, bu kapsamda özellikle 100 bin TL’ye kadar olan kredilerin kullanımının kolaylaştırılmasının piyasadaki nakit dolaşımını hızlandıracağı ve yararlı sonuçlar üreteceği vurgulandı. Kredi Garanti Fonu destekli kredilerin uzun vadeli olarak düşünülmesinin, büyük miktardaki kredi taleplerinin karşılanmasını ve kullanılmasını da kolaylaştıracağı belirtildi. DEVLET BORÇLARI VE YATIRIMLAR Açıklamada devlet borçları ve yatırımlarla ilgili de şu görüşlere yer verildi: “İşletmelerimize ve çalışanlara yönelik olarak alınan önlemler dışında kamunun 385 milyon TL’lik piyasa borcunun bir ay içinde ödenecek olmasının ve 2020 yılı içinde 500 milyon TL’lik altyapı yatırımı yapılacağının açıklanmasını da önemli bir kazanım olarak görmekteyiz. Bu işlemlerin bürokratik engellere takılmasının önlenmesi ve 800 milyon TL’yi aşkın kaynağın erken zamanda piyasaya akmasının sağlanması işsizliğin önlenmesine ve işletmelerin devamlılığına önemli bir katkı sağlayacağı kuşkusuzdur.” SEKTÖREL ÖNLEMLER Sektörel önlemlerle ilgili değerlendirmede ise konut alımına getirilen kolaylıkların inşaat sektörünün hareketlenmesine olanak sağlayacağı kaydedildi. Ticaret Odası’nın paketle ilgili değerlendirmesinde araçlarda uygulanan KDV indiriminin devam ettirilmesi doğru bir karar olarak değerlendirilerek, daralan ekonomide benzer KDV indirimi uygulamalarının özellikle beyaz eşya ve mobilya gibi alanlarda da hayata geçirilmesinin piyasada belirgin bir hareketliliğe neden olacağı öngörüldü. 2018 döviz krizi döneminde yapıldığı gibi kiracı ve mal sahiplerinin mağduriyetlerini giderecek ve ilişkileri sağlamlaştıracak benzeri tedbirlerin alınmasının faydalı olacağı ifade edildi. KAMU MALİYESİ Açıklamada, kamu maliyesi ile ilgili de şu ifadelere yer verildi: “Başbakan Tatar, Toplumsal Dayanışma İçin İkinci Ekonomik Tedbirler ve Destek Paketi’ne ilişkin açıklamasında, kamu gelirlerinin devamlılığının sağlanmasını da önemli hedeflerin biri olarak açıklamıştır. İş dünyasının önerileri arasında bulunan devlete olan yükümlülüklerin ertelenmesi ve KDV indirimlerinin daha yaygın olarak hayata geçirilmesi gibi önlemlerin pakette yer almamasının en önemli nedeni, kamunun gelir kaynaklarını korumak güdüsü olmalıdır. Ne var ki, ‘kamunun geliri’ olarak nitelenen gelir kalemlerinin hane halkları ve reel sektör için “kamusal gider” olduğu ve hayatı pahalılaştıran unsurların başında geldiği unutulmamalıdır. Bu bağlamda Toplumsal Dayanışma İçin İkinci Ekonomik Tedbirler ve Destek Paketi’nin önemli zayıflıklarından birinin kamunun finansmanını piyasadan çekilecek kaynaklar ile sağlama düşüncesi olduğu görülmektedir. KKTC Devleti, piyasaya olumlu etkisi sınırlı kalacak harcamalardan kaçınmayı ve reel sektör üzerindeki yükünü hafifletmeyi de temel bir hedef olarak belirlemek zorundadır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde hazırlanan ekonomik tedbirler paketlerinde devletin piyasadan topladığı vergiler 6 ay ötelenmiştir. Devlet piyasadan para çekmemeli, aksine kaynak aktarmalıdır.” İZLEME VE DEĞERLENDİRME Dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 krizinin nasıl gelişeceğinin belirsizliğini koruduğuna işaret edilerek, bu belirsizliğin kesin yol haritalarının oluşturulmasını engellediği ve alınan önlemlerin sonuçlarının tahmin edilmesini zorlaştırdığı kaydedildi. Toplumsal Dayanışma İçin İkinci Ekonomik Tedbirler ve Destek Paketi ile alınan önlemlerin sonuçlarının ne olacağını kesin olarak öngörmenin olanaksız olduğu belirtilen açıklamada, “Hükümetin özellikle maaş desteğini gündemde tutması ve yeni kriz halinde ilk ve acil önlem olarak uygulamaya koyması gerekecektir.”denildi. Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nın belirsizliğin bilincinde olarak gelişmeleri izlemeye, oluşturulacak Ekonomik Kurul’da hükümet ve diğer sivil toplum örgütleri ile birlikte çalışarak halkın bu krizi en az zarar ile atlatabilmesi için katkı koymaya devam edeceği vurgulandı.