KKTC’de 35’i yasayla koruma altında olan 40 civarındaki sulak alandan bazıları yanında Güney Kıbrıs’ta başta Larnaka’daki Tuz Gölü olmak üzere sulak alanlarda konaklayan flamingolar, görenleri büyülüyor. Gazimağusa’da Gülseren Göleti’nde, Mehmetçik Göleti’nde ve Haspolat Arıtma Tesisi’nde görüntülenen flamingolar doğaya güzellik katıyor. 70 yıla varan ömürleriyle en uzun yaşayan kuş türlerinden olan ve tek ayak üzerinde duruşlarıyla ve uyumalarıyla tanınan flamingolar, toplu yaşamı seviyor. Flamingolar, sığ sularda yaradılışlarından gelen avlanma mekanizması olan kıvrık gagalarıyla avı saklandıkları yerden çıkarabiliyor. SARPTEN: “TÜY RENKLERİ YEDİKLERİ YİYECEKLERDEKİ KAROTEN MİKTARINA GÖRE DEĞİŞİYOR” Kıbrıs Türk Biyologlar Doğayı Araştırma ve Koruma Derneği Başkanı Hasan Sarpten, “uzun ve ince bacakları, kıvrık gagası, ateş rengi kanatlarıyla masal diyarından fırlamış gibi” sözleriyle nitelediği flamingoları, kış mevsiminde Kıbrıs'ın kuzeyinde de görmenin mümkün olduğunu söyledi. Esas olarak “flaman kuşu” olarak bilinen ve Anadolu’da da “allı turna” olarak isimlendirilen flamingoların tüylerindeki kırmızı renk tonlarının, yedikleri yiyeceklerin içerdiği karoten miktarına göre değiştiğini ifade eden Sarpten, flamingolarla ilgili şu bilgileri verdi: “AVRUPA-AFRİKA GÖÇ YOLLARINDAN GEÇENLERİN BİR KISMI KIBRIS ADASINI DURAK OLARAK KULLANIR” “Phoenicopterus cinsini oluşturan 6 kuş türünün ortak adı olan flamingolar Avrupa, Asya, Afrika ve Amerika'da yayılım gösterirler. Çok büyük topluluklar halinde göç eden flamingolar durgun sulara sahip göl, tuz gölü ya da sıra dışı doğa koşullarının bulunduğu yerleri durak olarak kullanırlar. Avrupa-Afrika göç yollarından geçenlerin bir kısmı Kıbrıs adasını durak olarak kullanırlar. Esas olarak uğrak yerleri Larnaka Tuz Gölü olsa da kuzeydeki bazı göletleri de tercih edenleri vardır.” Hasan Sarpten, KKTC’de yasa ile koruma altında olan 35 sulak alan bulunduğunu ama flamingoların özellikle tuzcul olanları ve organik madde içeren yerleri tercih ettiğini kaydederek “Kıbrıs’taki en önemli uğrak yerleri güneyde Larnaka Tuz Gölü ve kuzeyde de Gülseren Göleti...” diye konuştu. HAVA SAHASINI KULLANAN SADECE UÇAKLAR DEĞİL Avrupa ve Afrika kuşlarının göç yolu üzerinde bulunması nedeniyle Kıbrıs’ın hava sahası, sadece uçaklarca değil göçmen kuşlarca da kullanılıyor. Her yıl yüz binlere göçmen kuş, daha sıcak bölgelere ulaşmak için Kıbrıs’a da uğrayarak uçuyor. Biyologlar Derneği Başkanı Hasan Sarpten’in verdiği bilgiye göre, yazın yumurtlamak için gelen 27 türün yanısıra rastlantısal olarak gelen 51 tür kuşu ve ayrıca göç ederken Kıbrıs’ı kullanan 220 kuş türü her yıl düzenli olarak göç ediyor. Buna sürekli Kıbrıs’ta konaklayan yerli kuş türleri de dahil edilince Kıbrıs’ta 400’den fazla kuş türünün barındığı düşünülüyor. KUŞ POPÜLASYONUNUN ÇOĞU KARPAZ’DA Sarpten şunları söyledi: “Dağlarımız, kıyılarımız, sulak alanlarımız, ormanlarımız ve ovalarımız tüm bu kuşların nefes aldıkları, dinlendikleri ve hatta üredikleri yerleri oluşturmaktadır. Su kuşları sulak alanlarımızda, küçük kuşlar ovalık ve orman alanlarımızda, yırtıcı kuşlar orman alanlarımız ve kayalık (tepe ve dağlarda) alanlarımızda yaşarlar ve üreme yapanlar da bu bölgelerde ürerler. Karpaz bölgesi kuş popülasyonumuzun büyük bir kısmını barındırken, Girne bölgesi dağlık alanlarında özellikle yırtıcı kuşlar çoğunluktadır.” Sarpten “insanı büyüleyen kuşlar” diye nitelediği flamingoların adanın kış ziyaretçileri olduğunu belirterek büyük topluluklar halinde durgun sulara sahip göl, tuz gölü, ya da lagünlerde yaşayan bu kuşların tuzlu ve sodalı sığ suları tercih ettiğini kaydetti. Bu nedenle flamingoların Kıbrıs’ta da yoğunlukla Larnaka Tuz Gölü’nde gözlemlenebilen kuşlar olduğunu, adanın kuzeyinde ise Mağusa’daki sulak alanlarda özellikle Gülseren Göleti’nde rahatlıkla görülebileceğini söyledi. KORUKOĞLU: “FLAMİNGOLAR SULAK ALANLARIMIZ ARASINDA DA GİDİP GELİYOR” Kuş gözlemcisi ve çevre aktivisti Asuman Korukoğlu, flamingoların Kıbrıs güneyinde Larnaka Tuz Golü, Ağrotur Tuzcul Bataklığı, Oroklini Sazlığı, kuzeyde ise Mağusa'da Gülseren Göleti olarak bilinen Neopolis Sulak Alanı ve bazı yıllarda da Glapsides, Silver Beach ve Çanakkale Göleti gibi tuzcul bataklık karakterindeki sulak alanlarda ve su olduğu zaman Kukla Göleti'nde görüldüğünü söyledi. Korukoğlu, adanın kuzeyinde çoğunlukla geçit türü ve kış göçmeni olarak bulunan flamingoların özellikle Neopolis sulak alanında bu kış oldukça kalabalık bir sayıya ulaştıklarını ve burada su varsa kasım-mayıs arasında görülebildiklerini ifade etti. “BAZEN HİÇ BEKLENMEDİK YERLERDE DE GÖRÜLÜYORLAR” Haspolat’taki arıtma tesisinde çoğunlukla geçit döneminde ve kışın flamingolar olduğunu ancak bazen hiç beklenmedik yerlerde, küçük yağmur suyu birikintileri ve dere yataklarında da görülebildiklerini kaydeden Asuman Korukoğlu, şunları anlattı: “Geldikleri yerdeki iklim göç yolu sırasındaki koşullar geçerken hangi sulak alana rastladıkları ve hangi sulak alanı güvenilir hissettikleri önemlidir. Ama tuzcul canlılarla beslendikleri için tuzcul karakterli sığ sulak alanlar ve bu alanların çevresindeki koşullar onlar için önemlidir. Silver Beach tesisi ve Beach Club'ın inşasına kadar Mağusa’da encok tercih ettikleri alan 2. Glapsides bugünkü adıyla Silver Beach dediğimiz delta idi. Ana yoldan kıyıya asfalt bir yol o zaman yoktu. Flamingoları gözlemlemek için yürüyerek kum tepeciklerini aşmak zorundaydık. O çevredeki plaj tesisleri ve KÜKOM'un faaliyete geçmesi flamingoların orayı rutin olarak kullanmasını önledi. Ama bazı yıllarda az da olsa oralarda da görebiliyoruz. Flamingolar sulak alanlarımız arasında da gidip gelebiliyor.” AĞROTUR VE TUZ GÖLÜ “Bird Life Cyprus” örgütünün web sitesine yer alan bilgilere göre, Kıbrıs’ta “büyük flamingolar” Ağrotur ve Larnaka Tuz göllerinin yaygın bir kış ziyaretçisi. Her yıl Kıbrıs'taki flamingo sayıları ve hatta burada ne kadar kaldıkları yağışlardaki dalgalanmalara ve dolayısıyla tuz göllerindeki su seviyelerine göre değişiyor. Kış aylarında tuz göllerinde büyük sürülerde binlerce flamingoya rastlanıyor ve kışların yağışlı geçtiği yıllarda bazı flamingolar yazı da Kıbrıs'ta geçiriyor. Yağışın bol olduğu 2019 ve 2020’de Ağrotur ve Larnaka tuz göllerinde su seviyesi yüksek olduğu için flamingolar yazı buralarda geçirmeye hatta alışılmadık şekilde üreme girişimlerine başladı. 2019’da yapılan araştırmalarda en az üç farklı lokasyonda yumurta kalıntıları ile birlikte yuva höyüğü bulundu ancak hiçbir yavruya rastlanmadı. 2020 yazında da Ağrotur Tuz Gölü'nde, önceki üreme girişimlerinden daha fazla, yaklaşık 200 yuvalama höyüğü kaydedildi ancak yine yavru bulunmadı. Haber: Özgül Gürkut Mutluyakalı