Cumhuriyet Meclisi’nin çalışmalarında esas alınan ve 11 Aralık 1985’ten beri yürürlükte olan içtüzük, Resmi Gazete’nin 5 Mayıs tarihli sayısında yayımlanarak yürürlüğe giren “KKTC Cumhuriyet Meclisi İçtüzüğü”yle önemli değişikliklere uğradı.
Güncellenen içtüzük, Meclis’in daha etkin ve verimli faaliyetler yapılabilmesine ve çalışmaların hızlandırılmasına imkan sağlamayı amaçlıyor.
Konuşma sürelerine yeni düzenlemeler getiren, zaman kaybına yol açan uygulamalardan ve tekrarlardan kaçınılmasını öngören, komitelerin sayısını artıran ve mevcut komitelerin görev alanlarının çerçevesini yeniden çizen “KKTC Cumhuriyet Meclisi İçtüzüğü”, toplumun genelini ilgilendiren ve öncelikli olarak görüşülmesinde kamu yararı görülen konuların öncelikle görüşülebilmesi için de kurallar içeriyor.
Eski içtüzükteki hiç uygulanmayan maddeleri metinden çıkaran yeni içtüzük, yine eski içtüzükte dayanağı olmayan fakat çok güçlü teamüller oluşturan bazı uygulamaları da kapsıyor.
182 maddeli Meclis İçtüzüğü’yle Meclis’in bugüne kadar Pazartesi günleri “yasama”; Perşembe günleri ise “denetim” işleviyle yapılan toplantılarındaki gündem ayrımı kalktı. Her iki günde de hem yasama, hem denetim yapılabilecek. Şimdiye kadar “gündem dışı” olarak nitelenen milletvekillerinin çeşitli konulardaki konuşmalarına da “güncel konuşmalar” tanımı getirildi.
SİBER: “İÇTÜZÜK MECLİS’İN ANAYASASI”
Yeni Meclis İçtüzüğü’nün öneri sahibi de olan Cumhuriyet Meclisi Başkanı, CTP-BG Milletvekili Sibel Siber, TAK muhabirinin yeni içtüzük konulu sorularını yanıtlarken, 29 yıl sonra, 1985’ten beri yürürlükte olan içtüzüğün kendi dönemlerinde geçmesinin güzel bir olay olduğunu söyledi.
İçtüzüğün, Meclis’in anayasası olduğu ifade eden Siber, milletvekillerinin de bu kurallara uymakla mükellef olduğunu vurguladı.
“Yasa yapıcılar olarak kendi kurallarımıza uymama ayrıcalığımız olamaz” diyen Sibel Siber, yeni içtüzükle, eski içtüzükte yoruma açık bazı maddelerin netleştirildiğini; özellikle konuşma sürelerinin düzenlendiğini anlattı.
Perşembe günleri milletvekillerinin “gündem dışı konuşma” adıyla yaptığı 15 dakikalık konuşmalara hükümet adına bakanların verdiği yanıtların süresinin net olmadığını, buna zaten konsensüsle uygulanan 10 dakika sınırı getirildiğini; ikinci kez söz alışlardaki sürenin de 5 dakikayla sınırlandığını belirten Siber, içtüzükte “makul süre” denilen sürelerin netleştirildiğini vurguladı.
“EN KÖKLÜ DEĞİŞİKLİK YASAMA-DENETİM AYRIMININ KALKMASI”
Cumhuriyet Meclisi Başkanı Siber, en köklü değişikliğin Pazartesi ve Perşembe günlerindeki yasama-denetim ayrımı olduğunu; yeni içtüzükle bunun net çizgilerle ayrılmaması gerektiği görüşüyle her iki işlevin her iki günde de yapılabileceğinin düzenlendiğini söyledi.
KOMİTE TUTANAKLARI DA WEB’TE
Meclis Başkanı’nın Meclis’e bir ay ara verebilme yetkisinin 15 güne indirildiğini; komite toplantılarının tutanaklarının da Meclis web sayfasında yayımlanacağı kuralı getirildiğini belirten Sibel Siber, bununla büyük bir şeffaflık getirilmiş olacağına işaret etti.
DEVAMSIZ VEKİLLER
Komite toplantılarına katılmayan milletvekillerine ne yapılacağı konusunda kural bulunmadığını; yeni düzenlemeyle devamsız milletvekilinin komiteye yeniden üye gösterilemeyeceğini kaydeden Sibel Siber, Meclis İçtüzüğü’nde öngördükleri bazı değişikliklerin ise Anayasa’ya takıldığını belirtti.
Siber, “Mevcut Anayasa’yla, elimizdeki içtüzüğü bu kadar yıllık tecrübeyle, buradaki hukukçulardan da görüş alarak değiştirip yeni içtüzüğü hazırladık. Eminim ki uygulamaya girdiğinde birtakım aksaklıklar olacak, ama bunların insanın gördüğü aksaklıkları tekrar madde değişiklikleriyle değiştirme imkanımız var. Önemli olan amaç verimlilikse, daha etkin ve aktif çalışmaksa, bu konuda elbirliğiyle daha verimli bir Meclis’e ulaşmalıyız” diye konuştu.
AKANSOY: “ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER YAPILDI”
Meclis İçtüzüğü’nü görüşen “Anayasa, Cumhuriyet Meclisi İçtüzüğü, Siyasal Partiler Yasası ile Seçim ve Halkoylaması Yasası Değişikliklerini Hazırlamak ve Görüşmek Üzere Oluşturulan Geçici ve Özel Komite” Başkanı, CTP-BG Milletvekili Asım Akansoy ise, Meclis’in çalışma düzenini baştan sona düzenleyen yeni içtüzüğün çok önemli olduğunu söyledi.
Akansoy, “Daha etkin, daha verimli ve üretken bir Meclis için içtüzüğün yeniden ele alınması bence önemli bir değişikliktir. İçtüzük komitemizden oybirliğiyle geçmiştir. Partilerde konsensüs oluşmuştur” dedi.
Meclis’ten geçen tüm yasalar gibi yeni Meclis İçtüzüğü’nün de uygulanmasının ve daha verimli çalışma için önemli olduğunu belirten Akansoy, bu konuda başta Meclis Başkanlığı olmak üzere milletvekillerine ciddi görev düştüğünü vurguladı.
BAZI DEĞİŞİKLİKLERE ANAYASA ENGELİ
Asım Akansoy, Meclis İçtüzüğü’nde, Anayasa’nın 81. maddesi nedeniyle öngördükleri bazı değişiklikleri yapamadıklarını da söyledi. Akansoy, halen Anayasa değişikliği için de komite çalışmalarının sürdüğünü hatırlatarak, 81. maddenin değişmesiyle, içtüzükteki 10 maddede daha tadilata gideceklerini ifade etti.
“Bu tadilat da yapılınca tam olarak beklentimizi karşılayan bir içtüzüğü hayata geçirebileceğiz” diyen Akansoy, “Bu tür değişiklikler toplumda yüksek oranda beklenti olan demokratikleşme süreçleri için çok önemli değişikliklerdir. Toplumda adım adım bu tür değişliklerin hayat bulması, belli bir zaman dilimi sonunda bizi istenen noktaya taşıyacaktır” ifadelerini kullandı.
YENİ İÇTÜZÜKTE NELER VAR?
Daha anlaşılır olması ve Anayasa’ya uygunluk gereği milletvekilinin görevinin ant içmesiyle başlayacağı kuralı getiren Meclis İçtüzüğü, Meclis’in yeni yasama yılındaki ilk açılışındaki törensel konuşmaların hangi sırayla yapılacağını; tatil ve ara verme kurallarını düzenleyerek genel kurulun ara verme süresini 15 gün olarak değiştirdi.
Meclis Başkanı ve Yardımcısı’nın yokluğunda en yaşlı üyenin hangi birleşim veya oturumları yöneteceğini belirlemeyi Meclis Başkan Yardımcısı’nın görevleri arasında düzenleyen içtüzükle, “Sayıştay Denetim Raporlarını İnceleme Komitesi” adıyla faaliyet gösteren komitenin adı sadeleştirildi ve “Sayıştay Komitesi” yapıldı.
Dilekçe Komitesi’nin adının “Dilekçe ve Ombudsman Komitesi” olarak değiştirildiği yeni içtüzük, siyasal parti gruplarının Meclis’te temsil sayılarının, komitelerdeki üye sayılarının değiştirilmesini gerektirecek biçimde değişmesi halinde, komite seçimlerinin yenileneceğine ilişkin kural getirdi.
Yeni içtüzüğe göre, komitelere devamsızlık nedeniyle üyeliği düşen milletvekili, siyasi parti ve grup başkanlarınca aynı komiteye tekrardan üye olarak verilemeyecek.
Tasarı ve öneriler komitelerde görüşülürken, yasa tekniği açısından gerekli olması ve yasanın bütünlüğünün ve mantıksal tutarlılığının sağlanması açısından zorunlu olması halinde, toplantıda hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğuyla tasarıya veya öneriye yeni bir madde eklenebilecek, var olan bir madde değiştirilebilecek veya kaldırılabilecek.
Komite tutanaklarına kolay erişebilmek için tutanakların Meclis web sayfasında da yayımlanacağı kuralı getiren Meclis İçtüzüğü’yle, yasa önerilerine ilişkin Başbakanlık görüşünün 30 gün içinde verileceği kuralı 15 güne; görüş gelmesi halinde 30 gün geçtikten sonra komitede görüşüleceği kuralı da 15 güne düşürüldü; haklarında ivedilik verilenler içinse 15 gün olan süre 7 güne indi.
Yasama ve denetim faaliyetlerinin iki güne ayrıldığı eski içtüzükteki bu kural kaldırılarak, yasama ve denetim faaliyetleri ayrılmadan düzenlendi.
Meclis’te, grubu bulunmayan siyasi partilerin de, Meclis faaliyetlerine katılmalarının sağlanması amacıyla, temsilcilerine ilgili fıkralarda söz hakkı verilmesiyle ilgili düzenlemeler yapılan yeni Meclis İçtüzüğü’ne, milletvekillerinin “kaba, yaralayıcı veya terbiye dışı ifadelerinin” silineceğiyle ilgili kurallardaki “silinme” ifadesi kaldırılarak yerine “düzeltme” ifadesi konuldu.
YAYIN KAPATILMAYACAK
Meclis’teki görüşmeler sırasında gürültü, kavga çıkaran milletvekilleriyle ilgili kuralda, bu gibi durumlarda Başkan’ın ses alma, yayın ve görüntülü kayıt sistemini kapatma yetkisi, milletvekilinin kürsü serbestliğiyle bağdaşmadığı gerekçesiyle kaldırıldı. Başkan’ın birleşimi kapatma yetkisi ise devam edecek.
Genel Kurul’da görüşülecek ivedilik tezkerelerinde tasarı olması halinde Bakanlar Kurulu üyesinin; öneri olması halinde ise öneri sahibinin hazır bulunması kuralı da yeni içtüzükte yer alıyor. Tasarı ve önerilere değişiklik önerilerinin, genel kurulda birinci görüşülmelerinden önce veya en geç ikinci görüşme aşamasında verileceği de düzenlendi.
Yeni Meclis İçtüzüğü’nde, milletvekillerinin toplantılara izinsiz ve özürsüz üç hafta katılmaması durumunda yazılı olarak uyarılması; izinsiz ve özürsüz devamsızlığını bir ay sürdürmesi halinde ise konunun Başkanlık Divanı kararıyla ilgili komiteye havale edilmesi yönünde düzenleme yapıldı.
Meclis Başkanı’nın, milletvekiline gerekçeli mazeretini yazıyla beyan etmesi üzerine daha önce 30 güne kadar olan izin verme yetkisi, 15 güne indirildi. Kesintisiz 30 günü aşan izin talepleri ise Başkanlık Divanı’nca görüşülüp karara bağlanacak.
Eski tüzükte milletvekillerine iki uyarıdan sonra verilen “söz söylemeden yasaklama”yla ilgili kurallar da, milletvekilinin kürsü serbestliğine aykırı bulunarak çıkarıldı.
İçtüzüğe eklenen yeni bir maddeyle, görüşülmekte olan bir dava hakkında Meclis Genel Kurulu’nda ve komitelerde, yargı yetkisinin kullanılmasıyla ilgili soru sorulamayacak, görüşme yapılamayacak veya herhangi bir demeç veya açıklamada bulunulamayacak.
KONUŞMA SÜRELERİ
Meclis Genel Kurulu’nda milletvekillerinin konuşma süreleri de yeni içtüzükle yeniden belirlendi. Buna göre, Başkanlık Divanı veya Danışma Kurulu kararları hakkında her siyasi partiden bir milletvekiline 5 dakika; tezkerelerde 5 dakika, milletvekili veya bakanın kendine ait beyanın düzeltilmesi için 5 dakika; güncel konuşmalarda 15 dakika + başkanın takdiriyle 5 dakika; hükümetin güncel konuşmalara yanıtı 10 dakika; ikinci kez söz almalarda, usul hakkında, aleyhte ve sataşılan veya ileri sürmüş olduğu görüşten farklı bir görüş atfolunması halinde 5 dakika konuşma süreleri uygulanacak.
Tasarı ve bütçelerin görüşülmesi sırasında siyasi parti başkanları veya grup başkanları sınırsız; ikinci kez söz almalarında 15 dakika konuşabilecek.
Değişiklik yasa tasarısı ve önerilerinin birinci görüşmelerinde milletvekilleri 30 dakika; başkan veya grup başkan vekilleri 45 dakika söz hakkı kullanabilecek.
Yasa tasarısı ve önerilerinin genel kurulda ikinci görüşmelerinde; sözlü sorularda, meclis araştırması önergelerinde, güvensizlik önergesindeki süreler de içtüzükle düzenlendi.
Hükümet programı, güven istemi, güvensizlik önergesi, genel görüşme, meclis araştırması raporu, meclis soruşturması raporu, yasama dokunulmazlığının kaldırılması raporuyla ilgili görüşmelerde konuşma süresi 1 saat; ikinci kez söz almalarda yarım saat oldu.
KOMİTEDE KİMLER VAR?
Meclis İçtüzüğü’nü görüşen “Anayasa, Cumhuriyet Meclisi İçtüzüğü, Siyasal Partiler Yasası ile Seçim ve Halkoylaması Yasası Değişikliklerini Hazırlamak ve Görüşmek Üzere Oluşturulan Geçici ve Özel Komite”de, CTP-BG Milletvekili Asım Akansoy Başkan, UBP Milletvekili Nazım Çavuşoğlu Başkan Vekili olarak görev yapıyor.
Komitenin üyeleri ise TDP Milletvekili Mehmet Çakıcı, CTP-BG milletvekilleri Tufan Erhürman ve Ömer Soyer Kalyoncu; UBP milletvekili Hamza Ersan Saner ile DP-UG Milletvekili Esat Ergün Serdaroğlu.
Editör: TE Bilisim
