TAE Güzelyurt İstasyonu’nda Türkiye Büyükelçiliğinin katkılarıyla yapılan, 2019’da faaliyete geçen Biyoteknoloji Laboratuvarı’nda, deneme maksatlı narenciye sürgününden virüsten ari fide yetiştirme denemesinin ardından, bu kez de ağaçtaki gözlerden alınan doku ile fide sert çekirdekli meyve ağaçları için anaç üretimi yapılmaya başlandı. Bahse konu çalışmalarla ülkedeki fide açığının giderilmesi ve bazı yarı tropik bitkilerin yetiştirilmesi amaçlanıyor. TAE Müdürü Cem Karaca, Türk Ajansı Kıbrıs’a (TAK) yaptığı açıklamada Biyoteknoloji Laboratuvarı çalışmalarıyla hedeflerinin kısa sürede, üretilmesi zor olan bazı yarı tropik bitkiler de dahil çok sayıda fide yetiştirmek olduğunu söyledi. Ancak Karaca, Biyoteknoloji Laboratuvarı’nda personel eksikliklerinin bulunduğunu, personel alımı için gerekli yasal düzenlemenin hazır olduğunu, mevcut yasada gereken düzenleme yapılması ve personel istihdamının gerçekleşmesi halinde istenilen miktarda fide üretimini yapabileceklerini kaydetti. KARACA: “BU YIL HEDEF 100 BİN FİDE ÜRETİMİ” Fide talebinin inanılmaz yüksek olduğunu, en çok talebin zeytin, harup, narenciye, avokado, mango, ejder meyvesi ve bağa olduğunu kaydeden Cem, bu ihtiyacın karşılanamamasının ülkeye kaçak yollarla fide getirilmesinin yolunu açtığını kaydetti. Karaca, “Nihai hedeflerinin anacı belli, aşı için alınan dokunun belli olduğu, hastalıktan ari, sertifikalı fide üretimi yapmak” olduğunu söyledi. TAE’nin 2020’de 50 bin fide ürettiğini bu yıl hedeflerinin 100 bin olduğunu kaydeden Karaca, Biyoteknoloji Laboratuvarı’nda daha çok çelik veya çekirdekten üretimi zor olan türlerin üretiminin yapılmasının hedeflendiğini de kaydetti. ANACI BİLİNEN FİDELER TAE Güzelyurt İstasyonu’nda bulunan, çeşidinden emin olunan, ikisi kiraz olmak üzere beş sert çekirdekli meyve ağacı anaçları kullanılarak, anaç fide üretilmeye başlandı. Bu teknik uygulama sayesinde çiftçilere ve ev sahiplerine anacı bilinen sertifikalı meyve ağacı sunulabilecek Yıl içinde sert çekirdekli meyve çeşitlerinin aşılanabileceği, 20 bin anaç fidan üretilecek. BAYDAR: “MANGO, AVOKADO VE ENDEMİK TÜRLER ÇOĞLATILACAK” Biyoteknoloji Uzmanı Ziraat Yüksek Mühendisi Konce Baydar TAK’a yaptığı açıklamada, Biyoteknoloji Laboratuvarı’nda kısa sürede çok sayıda fide üretilebileceğini, 2021 yılı için hedeflerinin 20 bin fidan olduğunu bunların iki yıl içerisinde, kiraz, kaysı, erik ve şeftali gibi meyvelerin aşısına hazır hale geleceğini kaydetti. Konce Baydar, 2022’de aşılanmak üzere Türkmenköy İstasyonu’na 500 anaç fide gönderdiklerini kaydetti. Konce Baydar, ayrıca Biyoteknoloji Laboratuvarı’nda mango, avokado ve endemik türlerin de çoğaltılacağını vurguladı SIVA: “DOĞRU ANAÇ KULLANMAK ÇOK ÖNEMLİ” Ziraat Yüksek Mühendisi Hilat Sıva ise doğru anacın kullanılmasının önemini anlattı. Doğru anaç kullanılmadığında meyve ağacından istenilen verim ve kalitenin elde edilemeyeceğini ifade eden Sıva, anacın yapılacak aşı kültürü (meyve çeşidi) ile uyumunun çok önemi olduğunu kaydetti. Anacın iklim ve toprak yapısı açısından da çok önemli olduğunu ifade eden Sıva, Laboratuvarda üretilen anaçların alttan kardeşlenme de yapmadığını vurguladı. BİR GÖZDEN ONLARCA ANAÇ FİDE ELDE EDİLEBİLİYOR Laboratuvar ortamında yetiştirilen fideler pek çok aşamadan geçiyor, Çeşidinin ne olduğu bilinen anaçlardan alınan gözler 8’er olarak önce gelişimleri için besleyici solüsyon bulunan bir kavanoza konuyor, ardından köklenmesi için farklı bir solüsyon içeren kavanoza aktarılıyor. Dört hafta sonra kavanozda köklenen bir bitki 8-10 parçaya bölünüp kök gelişimi için ayrı kavanozlara konuyor. Böylece bir gözden onlarca anaç fide elde edilebiliyor. VİRÜSTEN ARİ NARENCİYE FİDELERİ TAE’nin narenciyede verim ve kaliteyi olumsuz etkileyen virüsten ari narenciye fideleri yetiştirilmesi için çalışmaları da bulunuyor. Konce Baydar, Biyoteknoloji Laboratuvarı’nda mikroskop yardımıyla elde edilen sürgün ucu kullanılarak, yine Laboratuvarda çekirdekten elde edilen filizlere aşı yapılarak virüsten ari narenciye ağacı elde edilmesi için yapılan deneme çalışmalarından olumlu sonuç alındığını da ifade etti. Konce Baydar, 2021’de beş çeşit narenciye ağacı üretimi için çalışmalara başlayacaklarını açıkladı. (ID/FG) FOTOĞRAFLI Haber: İbrahim Diran -Fotoğraf: Erol Uysal