Tarihi, Roma İmparatorluğu döneminde, 295 yılında askerliği reddetmesi nedeniyle asılan Maximillian’ a kadar uzanan vicdani ret, artık gelişmiş toplumlarda yasal bir hak olarak kabul edilmektedir. Bu ülkelerde kişi vicdan, düşünce ve dini sebeplerle askerliği reddedebilir. Yine bu ülkelerde vicdani retçilere askerlik görevi yerine kamu görevi yapma seçeneği sunulur ve bu seçenekler ülkenin yasalarında düzenlenir.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu, 1987’de devletleri vicdani ret hakkını tanımaya davet etmiş ve devletlerin bu hakkı kullananları cezalandırmaktan kaçınmaları gerektiğini belirtmiştir. Bunu takip eden 1989 kararında ise Komisyon bir adım daha atarak vicdani ret hakkının İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi madde 18’de (Her şahsın, fikir, vicdan ve din hürriyetine hakkı vardır) tanınan inanç özgürlüğünün bir parçası olduğunu belirtmiştir; Bu ilke kararları doğrultusunda Komisyon, devletleri kanunlarını ve uygulamalarını gözden geçirmeye; vicdani retçiler için af ve hakların iadesi uygulamalarını yürürlüğe koymaya çağırmıştır.
Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) ve Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, vicdani ret hakkını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) madde 9’da güvence altına alınan düşünce, vicdan ve din özgürlüğünün zorunlu bir gereği olarak kabul etmiştir. AİHS, bu madde ile Sözleşmeci devletlere inanç özgürlüğüne saygı duyma yükümlülüğü yüklendiğini vurgulamış ve kaynağını madde 9’dan alan vicdani ret hakkına ilişkin temel ilkeler, usul kuralları ve sivil hizmete ilişkin kurallarin belirlenmesini saglamıştır.
Görüldüğü üzere artık vicdani reddin bir hak olduğu artık tartışma konusu değildir. KKTC anayasa 23 üncü maddesi vicdan ve düşünce özgürlüğünü tanımlar. Bundan sonra yapılacak olan vicdani ret hakkına ilişkin temel ilkeler, usul kuralları ve sivil hizmete ilişkin kuralların belirleneceği ek yasal düzenlemeleri hayata geçirmektir.
Kıbrıs Türk Tabipleri birliği bir sivil toplum örgütü olarak bu konuyla ilgili hassasiyetini vurgularken; vicdani ret ile ilgili ülkemizdeki durumun geliştirilmesi için sorumluluk almaya ve katkıda bulunmaya hazırdır.
Saygılarımızla,
Kıbrıs Türk Tabipleri Birliği Yönetim Kurulu (a)
Doç Dr. Düriye Deren Oygar
(Genel Sekreter)
